iStock
“Geen enkele supermarkt doet voldoende om de mensenrechten in hun toeleveringsketens te beschermen”, dat is de conclusie van de Superlijst Sociaal die Rikolto zopas heeft gepubliceerd. Van de 5 grootste Belgische foodretailers scoort Lidl het best, terwijl Delhaize, Colruyt en Carrefour de slechtste leerlingen zijn van de klas.
Wat doen de grote Belgische supermarkten voor de rechten van de boeren en landbouwarbeiders? Dat probeerde Rikolto in samenwerking met Oxfam België en Fairtrade Belgium te onderzoeken met de Superlijst Sociaal, een initiatief van de Nederlandse denktank Questionmark dat nu voor het eerst naar België wordt gebracht. Een onderzoek waarbij het beleid van Aldi, Carrefour, Colruyt, Delhaize en Lidl werd onderzocht op het vlak van bescherming van mensenrechten, gendergelijkheid en de rechten van landbouwarbeiders, kleine boeren in het globale Zuiden en Europese boeren. En wat blijkt? Lidl komt als winnaar uit de bus. Aldi zit in de middenmoot en Delhaize, Colruyt en Carrefour presteren het minst goed.
Superlijst Sociaal
Maar waarom scoort Lidl zo hoog? Volgens het onderzoek brengt de discounter jaarlijks in kaart welke ketens een hoog risico hebben op mensenrechtenschendingen, om vervolgens de problemen te identificeren en erop te reageren. "Lidl is ook het meest transparant over haar leveranciers en heeft als enige supermarkt een klachtenprocedure specifiek voor haar toeleveringsketens", klinkt het in het onderzoek. "Lidl en Aldi hebben daarnaast als enigen een actieplan tegen gendergerelateerd geweld voor al hun ketens." Hoewel verschillende retailers zich inspannen om de mensenrechten in hun ketens te beschermen, kan geen enkele supermarkt de naleving van mensenrechten waarborgen in haar toeleveringsketens, stelt Jelle Goossens van Rikolto. "Nochtans moeten supermarkten vanaf 2027 mensenrechtenschendingen opsporen, aanpakken en voorkomen. Dat is dit jaar beslist in de Europese zorgplichtwet. Dit onderzoek is dus een stevige wake-up call voor de supermarkten", reageert hij.
De Superlijst Sociaal toont verder dat de meeste supermarkten in enkele ketens aan betere inkomens voor kleinschalige boeren en landbouwarbeiders werken. Lidl, Aldi, Colruyt en Delhaize spannen zich bijvoorbeeld in voor een leefbaar loon voor arbeiders op bananenplantages, terwijl Colruyt als eerste supermarkt rapporteert over de kloof tussen een leefbaar inkomen en het huidige loon van cacaoboeren in Ivoorkust. “Dit zijn waardevolle projecten met reële impact”, stelt Philippe Weiler, CEO van Fairtrade Belgium. “Maar supermarkten verkopen talloze andere producten, zoals koffie, waarbij de sociale en ecologische uitdagingen ook zo’n aanpak vereisen.”
Het onderzoek bekijkt ook het beleid voor Europese boeren. Ook hier waren er verschillende initiatieven te vinden. Zo gaat Carrefour langetermijncontracten aan en koopt Colruyt bijvoorbeeld aan bij coöperatieven, wat goed is voor de onderhandelingspositie van boeren. "Maar geen enkele supermarkt formuleerde een organisatiebreed engagement voor langetermijncontracten en eerlijke prijzen voor Europese boeren. Supermarkten en Europese boeren kunnen samen bouwen aan eerlijke en stabiele relaties. De goede voorbeelden dat we hier al zien, moeten de standaard worden,” zegt Jelle Goossens. Superlijst Sociaal roept de supermarkten dan ook op tot actie en meer verantwoordelijkheid. “Een eerste belangrijke stap is je risico’s in kaart brengen en deze negatieve impact beoordelen", aldus Bart Van Besien van Oxfam België. "Daarna kan je effectief schendingen van mensenrechten voorkomen en oplossen.” Charlotte Linnebank, directeur Questionmark, de initiatiefnemer van deze lijst, hoopt tot slot dat alle supermarkten steun halen uit de aanbevelingen en bij een volgend onderzoek meer transparantie, beleid en actie tonen voor mensenrechten.
"Tick the box-rapportering"
Hoewel de lijst een goed initiatief is om inspanningen van foodretailers op het vlak van mensenrechten met elkaar te vergelijken, komt er ook kritiek op de lijst. Zo spreekt Colruyt Group van een 'tick the box'-rapportering. "We waren toch wat verrast door de conclusies van het Superlijst Sociaal-rapport, net omdat we een zeer mensgericht bedrijf zijn", reageert de retailer. We gaan als Colruyt Group niet zomaar voor een 'tick the box'-rapportering en zijn heel fier op alle initiatieven die we de afgelopen jaren met succes mee hebben opgezet, zowel nationaal als internationaal. Op onze website en in ons jaarverslag is daar veel informatie over terug te vinden. Het klopt dat we een inhaalbeweging te doen hebben op vlak van rapportering en beleidsteksten, maar het is niet omdat we er niet of minder over rapporteren, dat de projecten en initiatieven er niet zijn. Naar de toekomst toe willen we ons concentreren op een nog betere rapportering én een voortdurende inzet in de hele keten, samen met onze partners. Want daar heeft iedereen z'n verantwoordelijkheid op te nemen en steentje bij te dragen naar het gemeenschappelijke doel om de mensenrechten internationaal te verdedigen en te verbeteren."
