Vooruitzicht ‘No Deal’-Brexit catastrofaal voor Britse voedingssector

Over het kanaal leidt het besef dat een zogenaamde ‘No Deal’ Brexit niet meer uit te sluiten is, tot paniekvoetbal. Enkele dagen geleden is een minister van voedselzekerheid aangesteld en heeft supermarktketen Tesco toegegeven dat het zal overgaan tot het preventief stockeren van voeding. De hele logistieke keten zou in het geval dat er geen akkoord wordt bereikt, sowieso compleet verstoord worden. Belgische voedingsproducenten die naar het Verenigd Koninkrijk exporteren, dreigen in de klappen te delen.

De Britse transportsector waarschuwt er al jaren voor, maar tot voor kort werd er geen gehoor aan gegeven: tenzij het een ‘soft Brexit’ wordt, zullen de logistieke ketens dusdanig verstoord worden, dat er voedseltekorten zullen ontstaan. Heel schematisch: in geval van een ‘zachte’ Brexit blijven na maart 2019 de EU-regels grotendeels gelden en wordt transport op eenzelfde manier georganiseerd als met Noorwegen of Zwitserland. Probleemloos, dus. Maar in het geval van een harde Brexit of, nog erger, een ‘No Deal’-Brexit, worden opnieuw douanerechten ingevoerd en moeten douanecontroles aan de grens – lees in de Kanaalhavens - weer georganiseerd worden. Dagelijks rijden er ongeveer 10.000 trucks van en naar het VK. Zelfs indien de controles maar twee minuten duren, zullen kilometerslange files ontstaan op de wegen die naar de havens leiden. Om een voorsmaakje te geven: op bovenstaande foto staan vrachtwagens langs de M20 geparkeerd wanneer het Kanaalverkeer enkele uren door een storm of een staking wordt verstoord.

In het geval men opnieuw douanecontroles invoert, wordt zeker in de eerste dagen van april 2019 chaos voorspeld. Naar verwachting zullen binnen de twee weken ernstige voedseltekorten optreden. Ook de supermarkten houden nu rekening met zo’n doemscenario. Dave Lewis, de CEO van Tesco, heeft toegegeven dat de Britse supermarktketen nu onderzoekt hoe voorraden van voedingsproducten aangelegd kunnen worden. “Onze grootste uitdaging is de bevoorrading te verzekeren. Voor droge voeding zijn de problemen minder acuut, maar voor verse voeding zijn de mogelijkheden zéér, zéér gering”, zegt hij.

Ook Aldi heeft toegegeven dat het overweegt om over te gaan tot het stockeren van voeding. En ook hier zegt CEO Giles Hurley dat het feit dat de keten steeds meer inzet op verse voeding, een gigantische uitdaging is.

40% wordt ingevoerd

Volgens Ian Wright, de voorzitter van de Britse Food and Drinks Federation, mag men niet uit het oog verliezen dat 40% van de voedingsproducten – en van de ingrediënten – ingevoerd worden. “Dat kan absoluut niet gecompenseerd worden door de lokale landbouwers en telers. Zij hebben elk jaar 80.000 buitenlandse plukkers nodig. Vorig jaar kwamen slechts 60.000 opdagen omdat ze door het lage pond minder verdienen. Een aanzienlijk deel van de oogst werd gewoon niet binnengehaald”.

Volgens hem zal de beschikbaarheid ook dalen omdat het pond zo gezakt is tegenover de euro en zal de import hierdoor duurder worden: nu al is er al minder vraag naar sommige producten, zoals olijfolie om maar een te noemen, omdat ze niet meer te betalen zijn. Wright vreest dat, wanneer op de koop toe invoerrechten moeten betaald worden, nog meer producten uit de rekken worden genomen. Daarnaast zou ook het aanbod van Britse voedingsproducenten kunnen verminderen, omdat zij voor veel ingrediënten afhankelijk zijn van de invoer. Volgens Wright zullen ze dan ook drie of vier maand voor de Brexit massaal ingrediënten beginnen hamsteren.

Minister van voedselzekerheid

Dat is nu ook tot de Britse regering doorgedrongen. Tien dagen geleden is – zonder dat er veel ruchtbaarheid aan werd gegeven – David Rutley aangesteld als minister van voedselzekerheid. Deze ministerpost bestond al sinds de Tweede Wereldoorlog niet meer, wat meteen de angst voor tekorten  aanwakkerde. Rutley, een voormalig directielid van supermarktketen Asda en de drank – en voedingsgroep PepsiCo, moet ervoor zorgen dat er na een harde of No Deal-Brexit geen tekorten ontstaan. Zijn aanstelling wordt paradoxaal genoeg ook als een geruststelling ervaren, zegt de Britse pers. De regering bleek tot nu toe niet te begrijpen hoe de logistieke keten in elkaar steekt. De aanstelling van iemand die weet hoe ze werkt, is dan ook goed nieuws, klinkt het.

Ook Belgische producenten getroffen

Ook de voedingsproducenten op het vasteland die naar het Verenigd Koninkrijk uitvoeren, dreigen hard getroffen te worden. Niet alleen omdat hun producten duurder zullen worden door het zwakkere pond, de invoerrechten en de verloren uren aan de grens, maar ook omdat de transporten naar het VK schaarser en dus duurder zouden worden.

“Als er weer douaneprocedures worden ingevoerd, zullen veel transportbedrijven gewoon stoppen met het bedienen van het VK. Bijna geen enkel Belgisch transportbedrijf heeft nog douanespecialisten in dienst. Vervoerders zullen iemand moeten aanwerven die de douaneregels kent en ze weet toe te passen. Die mensen zijn vandaag niet te vinden. Als een vervoerder maar een paar keer per week naar het VK rijdt, zal hij ermee stoppen: zo’n douanedeclarant is ook te duur in verhouding tot het aantal transporten”, zegt Lode Verkinderen van de Vlaamse transporteursvereniging TLV. Alleen die enkele grote specialisten van het vervoer op het VK, die ‘dikke’ logistieke stromen hebben, zullen dan ook nog transporten organiseren.

Transporten worden schaarser

Voedingsproducenten die naar het VK exporteren krijgen het in het geval van een No Deal nog moeilijker. Vandaag volstaat een zogenaamde ‘communautaire vergunning’ om binnen de EU te vervoeren. Dergelijke vergunningen zijn in aantallen ongelimiteerd. Als het VK zonder akkoord de Unie verlaat, moeten die vervangen worden door zogenaamde CEMT-vergunningen, die strikt ‘gecontingenteerd’ zijn, of door ‘bilaterale’ vergunningen. Dat zijn vervoersvergunningen die tussen twee landen – bijv. het VK en België – worden afgesproken. Maar daarvoor zijn bilaterale onderhandelingen nodig, wat maanden in beslag neemt. Tegen maart 2019 is het onmogelijk om dergelijke akkoorden uit te werken. Men zal zich dan moeten behelpen met die fameuze CEMT-vergunningen. Dat zou enorm veel capaciteit uit de markt halen.

Misschien omdat dit een zeer technische kwestie is, werd er tot nu toe aan beide kanten van het Kanaal zeer weinig aandacht aan geschonken. Nochtans is ze van zeer groot belang in de hele problematiek van de mogelijke voedseltekorten in het VK.