Gondola People Digitale tools: opgelet voor overmatig gebruik

E-mails, cloud, drive, gedeelde bestanden, WhatsApp… We kunnen vandaag van overal werken, altijd, en soms met alleen de telefoon binnen bereik. De nieuwe technologieën zorgen natuurlijk voor rentabiliteit en productiviteit, maar brengen ook nadelen met zich mee. Zo bestaat onder meer het gevaar dat deze tools, die bedoeld zijn om ons het leven gemakkelijker te maken, ons integendeel helemaal in hun greep krijgen. Met alle gevolgen van dien. Wij gingen spreken met Pierre-Yves Noble, expert in digitale ontwenning en stuwende kracht achter het burgerinitiatief D-Connect, dat binnenkort van start gaat.

“Sinds enkele jaren heerst er een soort van dogma, ook verspreid in de media, dat stelt dat we in een digitaal tijdperk zitten waar iedereen aan moet meedoen, op gevaar aan de kant te blijven staan”, steekt Pierre-Yves Noble van wal. “Ik vind dit persoonlijk een angstwekkend discours. De media, de maatschappij, de zakenwereld… ze duwen de mens steeds verder naar een massief gebruik van het digitale. Wat de meerderheid van de bevolking ertoe leidt te denken dat het nu eenmaal zo is, en dat ze daar niets aan kunnen doen. Ze voelen zich afhankelijk van hun tool en worden dat ook”, vervolgt hij.

Hij voegt daaraan toe dat het ook anders kan. “Je hebt de keuze of je je elke nieuwe technologie die opkomt eigen maakt. Je hoeft je niet te laten lobotomiseren door je smartphone voor alle dagelijkse beslommeringen.”

Digitale detox als remedie

Volgens onze expert heeft digitale detox alles te maken met bewustwording. De mens krijgt fysieke gezondheidsproblemen door voortdurend in cyberspace te verkeren. Hij is trouwens niet de enige die zo denkt. “Ik lees en verneem steeds meer over dit onderwerp. Ik zie dat meer en meer mensen het nodig vinden om af en toe even af te haken van heel dat digitale gebeuren.”

Gelukkig is dat redelijk eenvoudig. Zo vindt Pierre-Yves Noble het een goed idee om je smartphone, vooral thuis, niet te gebruiken als het ook anders kan. “Waarom zou je die goeie ouwe wekkerradio niet weer bovenhalen? Zo hoeft de wifi niet heel de nacht in de kamer te draaien, en word je ’s ochtends niet meteen geconfronteerd met alle boodschappen en ‘notifications’ die aangekomen zijn terwijl je sliep. Scrollen nog voor je uit je bed komt, dat is toch nonsens?” Hij vindt het ook belangrijk om je digitale toestellen af en toe even opzij te leggen, vooral tijdens de maaltijden. “Als je met je gezin aan tafel zit, een spelletje speelt met je kind of samen een film bekijkt, leg je telefoon dan even aan de kant. Als je voortdurend verschillende dingen tegelijk doet, kan je je niet meer concentreren op één bepaalde zaak.” Pierre-Yves Noble is ervan overtuigd dat er een maatschappelijk debat moet komen over het gebruik van digitale tools, en dat kinderen daar van jongs af aan in opgevoed moeten worden. “Als de ouders niet het goede voorbeeld geven, wordt het voor hen wel heel erg moeilijk om zichzelf grenzen op te leggen”, weet hij.

De bedrijfswereld als grootste verantwoordelijke

Hoewel je deels thuis digitaal kan detoxen, is het tegelijk van het grootste belang dat dat ook op het werk lukt. En daar wringt het schoentje… “Tools als e-mail en WhatsApp dwingen de werknemers vaak onmiddellijk te reageren. En daar moeten we uit. Als je tegenwoordig niet binnen de tien minuten antwoordt, wordt je gesprekspartner ongeduldig. Dit leidt tot enorme stress bij de werknemers. Die voortdurende druk is deels verantwoordelijk voor een groot aantal burn-outs”, verzekert Pierre-Yves Noble ons. “Waarmee ik uiteraard niet bedoel dat we terug moeten keren naar de tijdspannes uit het papieren tijdperk. De werknemer moet echter wel de tijd kunnen nemen om even na te denken, vooraleer te antwoorden. Vooral omdat die eis tot voortdurende reactiviteit leidt tot een vermindering van de productiviteit, de resultaten en de motivatie van het personeel.” Trouwens, alleen maar schriftelijk communiceren kan ook leiden tot misinterpretaties. In een mail zien we de gezichtsuitdrukkingen van onze gesprekspartner niet, horen we ook de toon van zijn stem niet. En als we die dag zelf wat minder goed gezind zijn, kan zo’n geschreven bericht weleens verkeerd vallen, wat kan leiden tot conflicten.

Life-work balance in gevaar

Een ander probleem van het steeds online zijn is dat de grenzen tussen privéleven en werk steeds meer vervagen. “We leven in een wereld waar werknemers vinden dat ze, zelfs op vakantie aan de rand van het zwembad, bereikbaar moeten zijn”, vertelt Pierre-Yves Noble, die zelf voorstander is van een aantal dagelijkse ‘uren zonder’. “De ondernemingen, zelfs al werken ze internationaal met landen die in een verschillende tijdzone zitten, moeten zich ervan bewust worden dat er grenzen zijn die ze niet mogen overschrijden. Het is bijzonder stresserend en ontmoedigend voor werknemers om op vrijdagavond naar huis te gaan met een lege mailbox, en op maandagochtend al meteen 50 te behandelen berichten te ontvangen omdat anderen hebben doorgewerkt tijdens het weekend. Dat soort gedrag is verantwoordelijk voor de bekende zondagavondangst (die in sommige gevallen al op zondagmiddag of zelfs zondagochtend begint), die ertoe leidt dat mensen al tijdens het weekend ongerust zijn over wat ze bij hun terugkeer gaan vinden na twee dagen afwezig te zijn geweest.”

Durf afhaken

Pierre-Yves Noble oordeelt dat de technologische tools ons vandaag niet meer dienen. Wel integendeel, wij zijn hun slaaf geworden. “We gaan naar een totale uitputting van de mens door die digitale middelen. Ik pleit dus voor een krimp van het digitale verkeer. Wat niet wil zeggen dat we al die tools niet meer mogen gebruiken, maar wel dat we er beter mee moeten omgaan. Ik vind het bijvoorbeeld vreselijk om collega’s die op dezelfde vloer zitten per mail te zien communiceren, in plaats van een paar stappen te zetten om met elkaar te praten. We moeten nadenken over het echte nut van ons digitale instrumentarium, zodat we het beter leren gebruiken en er de controle over bewaren.”

Het grootste probleem is dat zo’n verandering algemeen moet gebeuren. “Voor een individueel bedrijf is het een moeilijke beslissing om de werknemers toe te laten hun digitale tools even aan de kant te zetten, als de concurrentie dat niet doen. Sommige pioniers zetten hun servers af tijdens het weekend, maar dat is nog lang niet ingeburgerd. Ik vraag me af of er zelfs geen wetgeving moet komen, om die ‘uren zonder’ tot een recht te maken.

Toch blijft onze expert optimist. “Ik durf te hopen dat er een bewustwording gaat komen, zowel wat de bedrijven betreft als bij de mensen zelf. Zelfs al zijn we daar nu wat bang van, moeten we denken aan de gevolgen van het voortdurend bereikbaar zijn en in die zin handelen, zowel op individueel als op collectief vlak”, besluit hij.

Enkele tips

• Geef uw gesprekspartner 24 uur de tijd om te antwoorden op uw e-mail.
• Als het echt dringend is, pak dan uw telefoon.
• Zoek uw collega even op in plaats van over en weer te mailen.
• Vermijd waar het kan de ‘reply to all’, die voor overlast zorgt in de inboxen en het stressgehalte verhoogt.
• Zorg voor ‘no tech spaces’ in de kantoren (zoals de kantine of een rustruimte), zoals dat nu al in Silicon Valley gebeurt.
• Respecteer de werkuren, rusttijden en vakanties van uw medewerkers. Ze zullen bij hun terugkomst des te productiever zijn.