Nieuwe wet beschermt zelfstandige uitbaters en leveranciers tegen winkelketens

Een wet die op 21 maart werd goedgekeurd, treedt binnenkort in werking. De wet viseert niet specifiek de distributiesector, maar heeft er wel een belangrijke impact op, door machtsverhoudingen tussen economische partners te verbieden.

Het parlement heeft op 21 maart een nieuwe wet goedgekeurd die nieuwe regels invoert in het economische recht. Ze zorgt voor een nieuwe omkadering van de samenwerking tussen bedrijven in een B2B-context, met heel specifiek aandacht voor twee soorten problemen: misbruik van economische afhankelijkheid en clausules die oneerlijk beding inhouden. De wettekst formuleert algemene principes en kreeg tot dusver wellicht niet de aandacht die ze verdiende. Nochtans kan ze voor de distributie van toepassing zijn op een groot aantal situaties die waar een machtsverhouding is tussen twee bedrijven. De wetgever citeert enkele voorbeelden van machtsmisbruik van economische afhankelijkheid: weigering van aan- of verkoop, opleggen van prijzen, ongelijke behandeling van economische partners... Wanneer het gaat over het opleggen van clausules van oneerlijk beding, vermeldt de wet een ‘zwarte lijst’ van clausules die als misbruik beschouwd worden, omdat ze onevenwichtige machtsverhoudingen creëren.

In de carte blanche die hij voor Gondola schreef, geeft minister van Middenstand, Zelfstandigen, KMO’s, Landbouw en Maatschappelijke Integratie Denis Ducarme (MR) een heel concreet voorbeeld van het toepassingsgebied van de wet, verwijzend naar de betere bescherming van zelfstandige winkeluitbaters en -eigenaars en leveranciers tegen grote distributieketens. Een voorbeeld van zo’n scheefgegroeide verhouding is de clausule waarbij franchisenemers verplicht worden om een jaar of een half jaar geen activiteiten uit te oefenen wanneer ze van enseigne veranderen. “Los van het feit dat de zelfstandige uitbater tijdens die periode een inkomen ontzegd wordt, riskeert hij ook het cliënteel te verliezen dat hij in de loop der jaren heeft opgebouwd. Een franchisenemer verbieden om de exploitatie van zijn winkel verder te zetten na het beëindigen van zijn contract kan als een oneerlijk beding beschouwd worden”, aldus de minister.

Clausules die onrechtmatig opgelegd worden en als een verstoring van de markt kunnen beschouwd worden, kunnen door de Mededingingsautoriteit bestraft worden met boetes die oplopen tot 2% van de jaaromzet. Vandaag durven kleine en middelgrote ondernemingen en zelfstandigen hun rechten vaak niet laten gelden omdat ze een reactie vrezen van de franchisehouder of klant waarvan ze afhankelijk zijn, zo is de redenering. De Mededingingsautoriteit kan dankzij de nieuwe wet hun klachten ontvangen en overgaan tot onderzoeksdaden. De economische inspectie zal zelf op zoek gaan naar eventuele misbruiken. De minister van KMO’s kan samen met de minister van Economie tot actie overgaan en justitie kan een eind kan maken aan illegale clausules in de contracten tussen franchisehouders en -nemers.

Advocaat Grégory Sorreaux van het Brusselse advocatenbureau Thales stelt vast dat er vandaag veel onrust is in de distributiesector over de nieuwe wetgeving. “Er zijn veel vragen over de wet en de toepassing ervan. En eerlijk gezegd: hoe meer colloquia ik erover bijwoon, hoe meer vragen ik zelf ook heb. Het is onmogelijk te zeggen in welke richting het zal gaan, al is het wel duidelijk dat er meer klachten zullen komen van leveranciers of zelfstandige uitbaters die vinden dat ze aan oneerlijke voorwaarden onderworpen worden. Het spijtige is dat niemand had voorzien dat de wet zo ruim zou zijn. Over oneerlijk beding – een belangrijk onderdeel van de wet - is geen overleg geweest, in tegenstelling tot de regeling rond de economische afhankelijkheid, waar al jaren aan gewerkt wordt. Bovendien is er ook nog eens een Europese richtlijn, de Food Supply Chain, die voor een stuk overlapt met deze wet. We riskeren nu in België met een wet te zitten die strenger en restrictiever is dan in andere landen. De Mededingingsautoriteit heeft wel al aangegeven dat ze niet onverdeeld blij is met haar nieuwe taak en niet al te veel ijver aan de dag zal leggen. Er is met andere woorden veel onzekerheid.”