Europa is de voorbije dagen in de greep van het schandaal waarbij het verboden middel fipronil werd aangetroffen in eieren. Supermarkten in België, Nederland en Duitsland haalden eieren uit de rekken, al is er volgens het FAVV geen gevaar voor de volksgezondheid. Sindsdien regent het berichten over eieren en fipronil. Tijd voor een stand van zaken.
Wat is fipronil?
Fipronil is een bestanddeel van diergeneeskundige producten tegen vlooien, mijten en teken. Het mag niet gebruikt worden bij dieren die bestemd zijn voor de voedselketen, zoals kippen. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) klasseert fipronil voor de mens als 'matig toxisch'. In grote hoeveelheden kan het schade toebrengen aan de lever, schildklier of nieren.
Hoe komt fipronil in eieren terecht?
Fipronil was onrechtmatig aanwezig in een product tegen bloedluizen dat gebruikt werd voor de behandeling (lees: reiniging) van legkippen. Het zou bij pluimveebedrijven terechtgekomen zijn via twee bedrijven: het Belgische Poultry-Vision en het Nederlandse Chickfriend.
Hoeveel eieren zijn besmet?
Dat is niet helemaal duidelijk. De Duitse federale minister van Landbouw spreekt van “minstens 3 miljoen”, terwijl zijn regionale evenknie in Nedersaksen heeft het over 10 miljoen besmette eieren.
Is er een gevaar voor de volksgezondheid?
Volgens het Federaal Agentschap voor de veiligheid van de voedselketen (FAVV) niet. “De resultaten tot op vandaag gekend bevestigen dat er geen gevaar is voor de volksgezondheid”, klinkt het. “Het maximaal gehalte aan fipronil in de analyses bedraagt tot nu toe 0,092 mg/kg. Dit betekent dat het gehalte ver beneden de Europese grenswaarde die vastgelegd is op 0,72 mg/kg blijft.”
Die boodschap wordt echter betwist door sommige experten. Zo zei toxicoloog Jan Tytgat (KU Leuven) in Het Journaal dat de Europese maximale waarden voor fipronil in eieren vastgelegd zijn 0,005 mg/kg, waar sommige Belgische stalen wél boven zitten.
UPDATE: Dinsdagavond werden bij een tegenanalyse in één bedrijf toch te hoge waarden fipronil aangetroffen. De oorzaak van de tegenstrijdige analyses ligt bij één laboratorium, dat in totaal zes pluimveebedrijven heeft onderzocht. Alle eieren die afkomstig zijn van die bedrijven worden nu uit voorzorg teruggeroepen. Sommigen daarvan werden verkocht in filialen van supermarktketen Lidl in de provincies Oost- en West-Vlaanderen en Henegouwen. Lidl heeft de eieren preventief uit de handel genomen en roept klanten die ze toch hebben gekocht op om ze terug te brengen naar de winkel.
Wat doet het FAVV?
Het FAVV heeft de voorbije weken 86 pluimveebedrijven preventief geblokkeerd, waarvan 48 legbedrijven. Momenteel zijn er nog 51 bedrijven geblokkeerd, waarvan 22 legkipbedrijven. Maandag waren dat er nog 57, er zijn dus intussen 6 bedrijven vrijgegeven. Daarenboven is er volop een extra monitoringprogramma opgestart bij alle niet-verdachte leghenbedrijven. Het gaat hier om ongeveer 200 leghennenbedrijven. Ook zij worden dus uit voorzorg gecontroleerd op fipronil. Bedrijven waar er fipronil in de eieren wordt aangetroffen, mogen pas weer opstarten eens het FAVV er zeker van is dat de stof er geen probleem meer stelt voor de voedselketen.
Waarom ligt het FAVV onder vuur?
Voor haar laattijdige communicatie. De aanwezigheid van fipronil werd al in 15 mei ontdekt door een Belgisch pluimveebedrijf, dat het FAVV begin juni op de hoogte bracht. Pas op 20 juli, nadat fipronil bij nog een bedrijf aangetroffen werd, licht het FAVV andere Europese landen in. Op 22 juli lekt in de Gazet Van Antwerpen het nieuws over fipronil in eieren uit, maar het FAVV wacht tot 1 augustus, twee maanden na de eerste melding, om te communiceren via een persbericht. Die aanpak krijgt nu kritiek uit binnen- en buitenland.
Wat doen de supermarkten?
Zij nemen liever geen risico’s. Aldi was de eerste om in Duitsland alle eieren uit de rekken te halen, maar al snel volgden andere winkelketens. In Duitsland weren Rewe en zusterketen Penny alle Nederlandse eieren. Bij ons haalden ketens zoals Delhaize, Colruyt en Albert Heijn vorige week preventief risicovolle eieren uit de winkels.
UPDATE: Supermarktketen Lidl heeft woensdag 9 augustus eieren uit de rekken genomen die mogelijk de Europese norm voor fipronil overschrijden. Het gaat om eieren die afkomstig zijn van één leverancier en die verkocht werden in winkels in Oost- en West-Vlaanderen en Henegouwen. De andere grote supermarktketens in ons land zeggen dat ze geen van de door het FAVV teruggeroepen eieren in de winkels hebben liggen.
Hoe weidverspreid is het?
Het schandaal is in elk geval niet beperkt tot België. Voorlopig lijkt Nederland harder getroffen: daar werden al 181 Nederlandse bedrijven gecontroleerd door de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA). Ook haalden Nederlandse supermarkten al miljoenen eieren uit de winkelrekken. Buurlanden Frankrijk en vooral Duitsland werden al genoemd, maar De Standaard maakt nu ook melding van waarschuwingen voor fipronil in het Verenigd Koninkrijk, Zweden, Polen, en Italië.