Fresh special Eiwitshift: hoe staat het één jaar na de lancering van de Green Deal?

In April 2021 lanceerde de Vlaamse overheid een Green Deal rond de eiwitshift. Die wil dat consumenten tegen 2030 de meerderheid (60%) van hun eiwitten uit plantaardige producten halen. Maar hoe zit het één jaar na de lancering van de Green Deal?

Wereldwijd wordt 35% van het land gebruikt voor voedselproductie. Die is goed voor 25% van de totale broeikasgasemissie wereldwijd. Momenteel haalt een gemiddelde Belg 60% van zijn eiwitten uit dierlijke oorsprong (vlees, vis, eieren,...) en 40% uit plantaardige origine (brood, rijst, deegwaren,...). Tegen 2030 heeft de Vlaamse overheid de ambitie om deze verhouding om te keren. En dat is nodig want uit een studie van LARA blijkt dat door de toenemende bevolkings- en welvaartstoename de wereldwijde vraag naar dierlijke eiwitten, of meer specifiek de vleesconsumptie, de komende jaren zal blijven stijgen. Volgens de FAO zal de wereldwijde vleesconsumptie per persoon in 2050 zelfs met 40% zijn gestegen tegenover 2010. En dat is problematisch aangezien de consumptie van te veel dierlijke eiwitten een negatieve impact heeft op het klimaat en het milieu. Dierlijke producten hebben doorgaans namelijk een grotere milieuvoetafdruk dan plantaardige. Bovendien is er voor de productie van dierlijke eiwitten per kilogram gemiddeld gezien meer land en water nodig. Daarnaast komen er meer broeikasgasemissies en meer stikstofverliezen naar water en lucht vrij en is er een grotere impact op biodiversiteit. En dan hebben we het nog niet over de steeds schaarser wordende grondstoffen. Plantaardige eiwitbronnen scoren daarentegen duidelijk beter op het gebied van milieu-impact, gezondheid en voedselzekerheid. Dat bewijst onderstaande grafiek, die een overzicht geeft van de milieu-impact van de verschillende eiwitbronnen.

Naar gezondheid toe is voornamelijk de impact van rood of bewerkt vlees significant, wat momenteel nog een te grote plaats inneemt in ons dieet. De Voedingsdriehoek van het Vlaams Instituut Gezond Leven raadt daarom aan om plantaardige producten als basis voor elke maaltijd te nemen en dierlijke producten enkel als een aanvulling te beschouwen. Enkel door ons huidige productiemodel aan te passen kunnen we de duurzaamheid van ons voedselsysteem verbeteren.  

Talrijke initiatieven

Een jaar na de lancering van de Green Deal zijn al meer dan 60 bedrijven op de proppen gekomen met verschillende initiatieven om de eiwitshift te realiseren. De grote retailers (Colruyt, Carrefour, Delhaize) werken in de eerste plaats aan de uitbreiding van hun plantaardige assortiment, wat uiteraard in functie staat van een toegenomen vraag van hun klanten. Daarnaast geven ze meer zichtbaarheid aan plantaardige producten in de winkel en zetten ze specifieke acties op poten die een duurzamere voedselconsumptie moeten bevorderen, zoals de Veggie Challenge van Carrefour.

Maar ook de merken zitten niet stil. Zo zet diepvriesspecialist Greenyard bijvoorbeeld extra in op zijn aanbod aan peulvruchten, wat als plantaardig product een goede bron is van eiwitten. Unilever wil klanten dan weer laten kennismaken met vegetarisch vlees via zijn merk De Vegetarische Slager. Concreet wil het bedrijf campagnes en initiatieven opzetten om tegen 2025 11 miljoen maaltijden (één voor elke burger) met het plantaardige vleesalternatief te voorzien. Daarnaast heeft het met zijn merk Ben & Jerry’s de ambitie om tegen 2025 25% vegan ijs te verkopen. Nestlé van zijn kant engageert zich al verschillende jaren met zijn merk Garden Gourmet om samen met Eva vzw jaarlijks de VeggieChallenge te ondersteunen om zo een breed publiek te sensibiliseren over de voordelen van plantaardige voeding in ons voedingspatroon. Daarnaast zal het merk samen met Bond Beter Leefmilieu een brede groep bedrijven uit de hele voedingsketen betrekken bij het opstarten van de werkgroep 'de doorbraak van de eiwittransitie binnen de landbouw'. “Met deze groep bedrijven die zich doorheen verschillende schakels van de keten bevinden komen we twee maal per jaar samen voor het definiëren van hefbomen, barrières en het ontwikkelen van projecten die van de eiwittransitie ook voor de Vlaamse landbouw een succes maken”, klinkt bet bij het merk. Tot slot blijft ook de non-foodsector niet achter. Zo pleit Ikea er bijvoorbeeld voor om 50% van zijn hoofdmaaltijden plant based te maken en deze beschikbaar te maken aan een goedkopere prijs dan de traditionele, dierlijke alternatieven. 

De complete lijst aan initiatieven kan u hier terugvinden.

Superlijst Milieu

Niet enkel individueel worden er volop acties genomen, ook op Europees niveau beweegt er heel wat. Zo is er sinds kort het eerste meerjarig Europees onderzoeksproject: Superlijst, dat een overzicht geeft van wat supermarkten doen om hun klanten te helpen om te kiezen voor gezonde, duurzame, diervriendelijke en eerlijke voeding. De onderzoeksmethode werd ontwikkeld door de Stichting Questionmark in samenwerking met een raad van wetenschappers met expertise in landbouw, milieu, duurzaamheid, consumentengedrag en retail. De eerste Superlijst in België focust zich op het thema milieu. Concreet zullen de Belgische supermarkten in de komende maanden onder de loep worden genomen en wordt er gekeken in hoeverre ze inspanningen leveren om de verkoop van dierlijke eiwitten te verminderen, te kiezen voor producten uit duurzame landbouw, en ontbossing en voedselverspilling tegen te gaan. Dat moet een betere indicatie geven van waar de pijnpunten van het duurzame systeem zich nog bevinden en hoe de retailers zich nog kunnen verbeteren. De resultaten worden tegen november dit jaar verwacht. 

Het is niet de eerste keer dat de Superlijst plaatsvindt. In 2020 werd hij voor het eerst gelanceerd in Nederland, waar ze ondertussen al 3 Superlijst-onderzoeken (Gezondheid, Groen en Dierenwelzijn) deden. Ook het Verenigd Koninkrijk volgde met 2 Superlijst-onderzoeken (Gezondheid, Milieu), en nu volgen ook Zweden en België met de start van hun eerste onderzoek. Wij zijn alvast benieuwd naar de resultaten…